(Cartoon: Joost Verweij)
Ik ontmoet een vrouw in de praktijk. Voor het gemak noem ik haar Silvia. Er ontstaat een uitwisseling. Silvia geeft aan dat ze in haar leven steeds de neiging heeft om 20 stappen verder te zijn dan waar ze nu is.
Ze vindt het moeilijk om in het hier en nu te leven. Ze leeft eigenlijk van de ene stip op de horizon naar de volgende stip op de horizon. En dit speelt zich niet alleen af op het gebied van haar werk (the next step op de carrièreladder), maar ook met betrekking tot relaties.
Ze zegt: 'Ik kan het gewoonweg niet stoppen..., ik ben alsmaar bezig met de volgende stap, ik maak voortdurend plaatjes in mijn hoofd over mijn werk en over een nieuwe relatie, die enige tijd geleden is gestart. Mijn coachingsvraag is hoe ik in het hier en nu kan zijn.’
Ik nodig haar uit om wat meer te delen. Ze vertelt over een nieuwe relatie. Ze ontmoette hem en vanaf de start gingen ze meteen de diepte in: een totaal nieuwe ervaring voor haar. Ze geeft aan dat ze hem dichterbij wil laten komen, maar dat ze er ook bang voor is. Net als hij. Hij heeft haar laten weten dat hij moeite heeft met binding door een eerdere verstikkende relatie in zijn leven.
Op enig moment nodigt ze hem gekscherend uit om met haar familie mee te gaan op familieweekend. Ze weet van tevoren al het antwoord dat hij zal geven van waaruit ze zegt: ‘Ik vraag je niet mee, maar ik deel wel met je dat mijn broer grapte dat het moment daar is om eens kennis met elkaar te maken: misschien wil je vriend wel mee met het weekend?’
De uitnodiging van de broer van Silvia triggert direct een gevoel van verstikking bij de vriend van Silvia: er ontstaat spanning op zijn keel, hij voelt zich onder druk gezet.
'Je hoeft echt niet mee hoor, zegt Silvia tegen hem, ik vraag je toch ook niet mee..., ik deel gewoon even wat mijn broer zei.'
Na deze ontmoeting merkt ze op dat de plaatjesmachine gaat draaien. Allerlei gedachten spoken door haar hoofd waardoor er twijfel in haar opkomt of ze wel met deze man verder moet gaan: ‘Zit er wel een toekomst in? Niet alleen houdt hij de boot af, ik ook.’
Ik vraag aan Silvia wat zoal haar plaatjes (gedachten) zijn: breng ze eens allemaal aan/in het licht, wat spookt er zoal door je heen?
‘Nou, zegt Silvia, allereerst gaat er door me heen of ik hier wel mee door moet gaan, ik stel me dan voor wat deze bindingsangst betekent voor onze relatie in de nabije toekomst... en dan ontstaat er twijfel.' Dan denk ik: 'Jeetje, deze man is wel heel erg beschadigd..., en ik wil ook niet zijn therapeut zijn..., maar we hebben wel diepe uitwisselingen, dat is heel fijn..., en het komt me ook wel goed uit dat hij een vorm van bindingsangst heeft..., dan hoef ik zelf ook niet over de brug te komen..., en ...als ik heel eerlijk ben..., voelt het wel veilig dat hij afstand houdt, dan kan het ook niet fout gaan..., want er leeft een sterke gedachte in mij dat het toch wel weer fout zal gaan.’
Ze vervolgt: ‘Ja, ik zie die denkmachine aan gaan..., ik zie dat ik weer volledig wordt opgeslorpt door al die plaatjes, al die gedachten, maar ik kan het niet laten, dat hoofd gaat gewoon door. Ik zou zo graag in het hier en nu willen leven. Eigenlijk maak ik zelf kapot wat er nu is (mooie uitwisselingen) door steeds maar in gedachten vooruit te lopen op de nabije toekomst.’
‘Ja, zeg ik, ik voel je energie..., het ontbreekt aan vertrouwen...
Ik voel dat je houvast wil, zekerheid, duidelijkheid..., en die is er niet doordat de situatie zo is zoals die is. En daarnaast..., het leven zelf is van nature ook onzeker: je weet niet wat het volgende moment brengt, dus er is geen antwoord mogelijk.’
Het resoneert: er is geen vertrouwen. Ze barst in huilen uit: 'Als ik nu ga vertrouwen, ben ik zo bang om de deksel op mijn neus te krijgen.'
Ze huilt. Ik geef haar de tijd om haar verdriet te voelen.
Na enige tijd vraag ik aan haar wat ze bedoelt als ze zegt dat ze zo bang is om de deksel op haar neus te krijgen.
‘Dat ik gekwetst kan worden’, zegt Silvia.
Hoe ziet dat er dan uit? Waar ben je bang voor?
‘Ik ben bang dat hij de stekker eruit trekt.’
Van waaruit zou hij de stekker eruit trekken, in jouw beleving?
‘Nou, dat hij mij niet goed genoeg vindt, dat ik zijn liefde niet waard ben.’
En dan? Waar ben je dan bang voor?
‘Dat ik alleen achter blijf.’
‘Ja, dat is wat ik voel’, zeg ik. ‘Je hebt op enig moment je hart afgesloten, net als hij, je bent zo bang om gekwetst te worden...’
Ik voel dat je wordt geleid door een overtuiging en die overtuiging lijkt te zijn: liefde zit er niet in voor mij, niemand die mij echt wil, ik blijf alleen achter.
Deze opmerking triggert een stortvloed van verdriet. Ik voel compassie voor haar en nodig haar uit om de oude pijn ten volle toe te laten.
Na enige tijd vraag ik: ‘Heb je door dat dit kindpijn is? Het lijkt erop dat je in je kindertijd de boodschap van je ouders hebt opgepikt dat ze niet echt van je hielden, wat jij hebt vertaald naar: ik ben niet goed genoeg, ik ben het niet waard om van te houden.'
Wederom barst ze in huilen uit. Ze zegt: ‘Het resoneert 100%. Ik heb als kind soms wel eens gedacht dat ik geadopteerd was, ondanks mijn geboortefoto’s als bewijs.’
Blijf bij je verdriet, zeg ik, voel waar het zich bevindt in je lichaam, breng al je aandacht naar deze pijn en laat het smelten, ga niet naar je hoofd, naar verhalen.
Na de nodige schokken van intens verdriet wordt het weer rustig in Silvia.
‘Ja, zeg ik, dit is de pijn die je al een heel leven bij je draagt. En waar vanuit je handelt. Deze pijn heeft nog nooit volledig het licht gezien. En het bestaan is je heel genadig, door deze man op je pad te brengen, waardoor jou de mogelijkheid wordt aangereikt om de pijn, van het kind dat je was, te laten smelten.
Deze pijn maakt dat je steeds een toevlucht neemt naar je hoofd: er is geen vertrouwen. Op enig moment in je leven ben je je gaan afsluiten: je verlangt naar intimiteit en openheid, dat is je hart. Ieders hart verlangt naar verbinding, naar nabijheid en contact, maar de pijn van niet geliefd zijn, zit er nog voor.’
Ik ga nu weer even terug naar de vraag waarmee je binnen kwam: 'Hoe kan ik in het hier en nu zijn?'
Er zijn meerdere wegen. Allereerst: laat deze pijn smelten, die vandaag inzichtelijk is geworden. Iedere keer wanneer angst en twijfel wordt getriggerd en een dwangmatige neiging opkomt om plaatjes te maken over deze relatie, keer naar binnen en voel de pijn die schuil gaat onder de plaatjes: alles is onzeker (dat klopt: het leven is onzeker), ik weet niet wat ik moet doen (dat kan jij ook niet weten, de stroom van het leven is niet voorspelbaar), moet ik hier wel mee door gaan (dat wijst zich vanzelf uit), ik ben zo bang dat het fout gaat, dat er niemand is die van me houdt, dat ik alleen achter blijf (de pijn van het kind en existentiële pijn: een diep gevoel van eenzaamheid).
Wanneer je de pijn tot op de wortel hebt gevoeld, dan verdampt deze.
Dan kan de neiging tot het maken van plaatjes nog wel getriggerd worden, maar je wordt niet langer meer gegijzeld door de mind, het is dan mogelijk om aanwezig te zijn bij de plaatjesmachine: je ziet wat er plaats vindt in jou zonder dat je daar in opgaat. Het Zelf (Bewust Zijn) kijkt naar het zelf (de mind). Je ziet het verhaal wat zich afspeelt in je hoofd. En kijk dan totaal: bekijk alles wat door de mind ten tonele wordt gevoerd, van het begin tot het eind..., wees aanwezig..., de hele film rolt zich uit, terwijl je ernaar kijkt..., je realiserende dat jij niet het verhaal bent, maar de lamp van gewaar zijn, die het verhaal beziet. Door volledig bewust de capriolen van de mind te aanschouwen, breng je alles aan en in het licht van gewaar zijn. Het patroon wordt helemaal doorgelicht, doorzien en op het bepaald moment dooft die uit.
Betreft het een nieuwe situatie die jou triggert, een situatie die je niet los kunt laten (het blijft aan je trekken, je blijft ermee bezig): kijk, neem waar wat er gebeurt, wat je zegt, doet... en onderzoek op een rustig moment wat er wordt geraakt, welke overtuigingen (plaatjes) er zijn aangetikt in jou. Hou je niet bezig met de ander, met wat de ander fout deed. Hou je ook niet bezig met wat jij al dan niet goed hebt gedaan: dat is geen zelfonderzoek, dat is de mind, die de ander schuldig wil verklaren en/of jezelf. Ga niet naar psychologische analyse en verklaringen.
Breng eenvoudig alles aan het licht, dat is zelfonderzoek: de lamp van Bewust Zijn die alles in het licht zet wat er leeft in jou aan overtuigingen en angsten tot je uitkomt bij de pit: het pijnpunt (zie vorige blog). Soms is het doorzien van de trigger al genoeg om de realiteit weer te zien zoals die is, soms is er meer werk nodig: het voelen van de oorspronkelijke pijn zoals dit vandaag plaats vond in jou.
Hoe voelt die pijn? De pijn van niet geliefd zijn, de pijn van eenzaamheid. Ga niet naar verklaringen en verhalen over je jeugd. Ga naar de pijn die schuil gaat achter de gedachte dat je vaak het gevoel hebt gehad dat je geadopteerd was: niemand die van me houdt, eenzaamheid. Laat die pijn smelten. En dan opent jouw hart zich en is het mogelijk om werkelijk een intieme relatie aan te gaan.
En besef de doorwerking van jouw proces op je partner: alles wat jij opschoont, heeft een helende uitwerking op hem en op een ieder waarmee jij je verbindt. Is dat niet geweldig?
Een andere weg om uit het hoofd te geraken, is: aanwezig zijn in het hier en nu. En ik zie/voel dat de lamp van gewaarzijn niet meer totaal versluierd raakt door de identificatie met de mind: je ziet, je merkt op dat je steeds een toevlucht neemt naar je hoofd, naar verklaringen, naar twijfels, wantrouwen. Veroordeel deze neiging niet, het is niet persoonlijk, het is collectief, we zijn allemaal in dit veld van angst en tekort groot gebracht. En het is al heel wat dat je de neiging ziet. De meerderheid van de mensheid heeft niet door dat ze continu vanuit dit veld, vanuit de mind leven: in het verleden of in de toekomst, maar niet hier en nu. Ze zijn volledig geïdentificeerd met de mind, met hun gedachten en emoties, die het ik zich toe eigent (mijn verhaal). En verandering begint met zien, met gewaarzijn. Dus geweldig dat je de neiging ziet. De oefening die ik je wil mee geven, is: keer terug naar het hier en nu. Iedere keer als je weer opmerkt dat je in je hoofd zit, breng de aandacht naar dit moment. Dit is niet eenvoudig, omdat het een diep ingesleten groef is: het hoofd als overlevingsstrategie om kwetsing te voorkomen. Grip willen op een situatie (relatie) om mogelijke teleurstelling en pijn voor te zijn. Duidelijkheid en zekerheid willen daar waar geen duidelijkheid en zekerheid te geven is: want het leven is onzeker en open, dus niet voorspelbaar.
En dat doet me denken aan Nisargadatta, een spiritueel leraar die in 1981 overleed. Ken je die? Nee. Hij is tot verlichting gekomen door een eenvoudige instructie van zijn meester consequent toe te passen. Iedere keer dat er sprake was van identificatie met de mind (ik ben de wereld, deze persoonlijkheid, het lichaam, mijn geloof, cultuur etc.) bracht hij de aandacht weer terug naar het oorspronkelijke principe, naar het 'zijnde' principe, het 'I am'. Naar dat wat is..., voorbij de mind..., voorbij alle aannames en overtuigingen die door het ik worden geclaimd (ik ben zus en zo). Als dat van ons afvalt..., de identificatie met de mind..., wat blijft er dan over? Dat wat is: I am. En na I am... is het stil, geen invulling, geen houvast: openheid, geen identificatie met wat dan ook, dat is Leven.
I am..., meer valt er niet te zeggen. Iedere keer dat de neiging er is om in een verhaal op te gaan, een verhaal over jezelf of over de ander, een verhaal over het verleden of over de toekomst: keer terug naar I am, naar Beingness, naar gewoon Zijn.
Hiermee eindigen we de sessie. Ze is mij enorm dankbaar. ‘Hoe is het mogelijk dat we in zo'n korte tijd tot de kern kwamen’, zegt ze. Ja..., soms gaat het zo..., je bent een rijpe appel.
I Am - Nisargadatta
Noot: de blog bevat een uitgebreide reactie op de vraag van de cliënt hoe in het hier en nu te leven. In werkelijkheid gaf ik tijdens het consult twee handreikingen: als je in het denken zit, in een verhaal, maak je daarvan los door je aandacht terug te brengen naar het hier en nu, daarnaast vertelde ik over Nisargadatta: I Am.
De uitgebreide reactie - vanuit gewaarzijn een patroon volgen -, ontstond tijdens het schrijfproces.
www.bewustzijnscoaching.com
Facebook: Caroline Ootes, Ontwaken, Bewustzijnscoaching.
LinkedIn: Caroline Ootes
Wie of wat ben ik in essentie?
Stel je voor dat je geen enkele aanname meer hebt over jezelf..., dat alle etiketten/kwaliteiten die je jezelf (en anderen) toedicht van je afvallen...
Je identificeert je niet langer met bepaalde labels en eigenschappen: ik ben eerlijk, onrustig, vrolijk, introvert, inschikkelijk, gezellig, harmonieus, een zwartkijker, een dromer, een kunstenaar, trouw, slim, dom, creatief etc. Niets van dat alles...
Stel je voor dat je niet langer hecht aan bepaalde ideeën, overtuigingen, concepten, een geloof of een politieke partij... Ja, er komen opvattingen en standpunten voorbij, maar ten diepste realiseer je je dat deze betrekkelijk zijn, je houdt nergens aan vast, aan geen enkele overtuiging, omdat je beseft dat deze niet de waarheid - de essentie van ons zijn - weerspiegelen. Het zijn slechts ideeën, concepten, meningen die aan verandering onderhevig zijn. Wat we vandaag menen dat waar is, kan morgen weer anders zijn. En alles wat aan verandering onderhevig is (gedachten/emoties) weerspiegelt niet onze essentie, weerspiegelt niet Dat wat onveranderlijk is, onze Natuur, Beingness.
Stel je voor dat je je niet langer identificeert met alle rollen, die je vervult in je leven. De rol die je vervult vanuit je beroep of sociale rollen, inclusief alle opvattingen die we over deze rollen in ons dragen: ik ben getrouwd en dat betekent dat ik in het weekend niet afspreek met een vriend(in) (aanname), ik ben moeder/vader en als ouder dien je altijd klaar te staan voor je kinderen (aanname), ik ben oma/opa en als oma en opa zijnde ben je natuurlijk altijd bereid om op te passen (aanname) etc.
Stel je voor dat je niet hecht aan sekse, seksuele voorkeur of huidskleur: ik ben homo en als homo heb je het moeilijk in het leven (aanname), ik ben een neger en dat betekent dat blanke mensen je zullen discrimineren (aanname). Ik ben een vrouw, daarom krijg ik die baan niet, ze kiezen altijd een man, die worden niet zwanger (aanname). Geen identiteit op sekse, seksuele voorkeur of huidskleur, het neger/blank zijn of hetero/homo/bi zijn, definieert niet wie jij in essentie bent.
Stel je voor dat je geen wereldbeeld of mensbeeld hebt. Bijvoorbeeld: mensen zijn te vertrouwen, mensen zijn egoïstisch, mensen zijn harteloos, de wereld is een puinhoop etc. En je kent geen aanname over het leven zelf: het leven is goed, slecht, aangenaam, genadig, hard, eenzaam etc.
Je bent in dit moment, NU, zonder al die aannames, zonder gedachten, zonder rollen, zonder geloof of overtuigingen, zonder verwachting, zonder verlangen, zonder ambitie, zonder zelfbeeld (image), zonder doel, zonder geschiedenis, geen verleden, geen toekomst, geen naam..., niets.
Naakt, naakt en nog eens naakt...
Wat blijft er over als alles wat ons is aangeleerd, waar we in geloven..., van ons afvalt...?
Leegte, Essentie, Beingness, Puur Gewaarzijn, Waarheid, Realiteit, Liefde.
Puur Gewaarzijn zelf is absoluut (dus niet aan verandering onderhevig). Vele vormen en kleuren verschijnen in Puur Gewaarzijn, maar het Gewaarzijn zelf is onaantastbaar, neutraal, onvoorwaardelijk, immer aanwezig, zonder oordeel (gelijk de zon die immer en altijd schijnt).
Dat is onze essentie: Puur Gewaarzijn, Leegte..., oneindige ruimte..., waar alle energieën (gedachten, gevoelens) binnen komen, worden geregistreerd, gekend, gevoeld en weer los gelaten.
Er is geen vastomlijnd 'ik', er is Bewustzijn, er is Leven. Wij zijn het Leven zelf, wij zijn Bewustzijn. Onze essentie is Goddelijk, is Liefde.
De stroom van het Leven kent vele kleuren en vormen, die door ons heen worden ervaren en weer los gelaten. Tenzij we ons weer vast klampen en identificeren. Dan vergeten we wie we in essentie zijn en raken we verstrikt in de droom, de droom van illusies, de droom van de mind. We menen dat we de kleuren en vormen zijn, we menen dat we onze opvattingen, rollen, aannames, eigenschappen zijn (dit ben ik, zo is het, dit is waar en dat is niet waar). We menen dat we 'iemand' zijn. We raken geïdentificeerd met ons zelfbeeld, ons image. En identificatie leidt altijd tot 'lijden', 'botsing' en 'conflict' omdat de realiteit heel vaak niet overeenstemt met ons beeld, onze verwachting over onszelf of over de ander, de wereld en het leven.
Van waaruit voelen we toch zo zeer de behoefte om ons vast te klampen, de behoefte aan een vastomlijnd zelfbeeld, de behoefte aan 'dit ben ik' ?
We weten niet beter... We zijn zo groot gebracht... We hebben geleerd onszelf te zien als een afgescheiden 'iemand' met bepaalde kenmerken. Een ik-besef (dit ben ik) is ons van jongs af aan mee gegeven.
Hoe zou het zijn om de greep op het denkbeeldige ik-besef los te laten? Om vanuit openheid en leegte te zijn? Om het Leven haar/zijn gang te laten gaan?
Om vanuit vertrouwen en totale ontspanning ons over te geven aan het bestaan? Om het roer uit handen te geven? Om mee te stromen met het bestaan zelf?
Verhaaltje: Illusies (Richard Bach)
Eens leefde er een dorp vol wezens op de bodem van een grote kristallen rivier. De stroom ging zwijgend over hen allen heen – jong en oud, rijk en arm, goed en slecht, de stroom ging haar eigen weg, en kende alleen haar eigen kristallen zelf.
Elk schepsel hield zich op de eigen manier stevig vast aan de takken en rotsen op de rivierbodem, want zich vastklampen was hun manier van leven en ieder had vanaf de geboorte geleerd om weerstand tegen de stroom te bieden.
Maar uiteindelijk zei een schepsel: 'Ik ben het beu om me vast te klampen. Hoewel ik het niet met mijn eigen ogen kan zien, vertrouw ik erop dat de stroom weet waarheen het gaat. Ik zal loslaten en het me laten voeren waarheen het wil. Als ik me nog langer vastklamp, zal ik sterven van verveling.'
De andere wezens lachten en zeiden: 'Dwaas! Laat los en die stroom die je zo aanbidt, zal je te pletter laten slaan op de rotsen en je zult sneller sterven dan van verveling!'
Maar die ene sloeg geen acht op hen en ademde diep in en liet toen los. Meteen werd hij door de stroom meegevoerd en tegen de rotsen aan geslagen. Na enige tijd, toen het schepsel weigerde zich weer vast te klampen, verhief de stroom hem echter boven de bodem en hij werd niet langer gekwetst. En de schepselen die stroomafwaarts leefden, voor wie hij een vreemde was, riepen: 'Aanschouw een wonder! Een schepsel als ons, toch vliegt hij! Zie de Messias, die is gekomen om ons allen te verlossen!'
En de ene in de stroom zei: 'Ik ben niet meer een verlosser dan jullie. De rivier schept er genoegen in om ons te bevrijden, als we slechts durven loslaten. Ons echte werk is deze reis, dit avontuur.'
Wij zijn de rivier..., onze echte werk is de reis van het leven Leven..., geef je over..., laat los en laat je dragen door het bestaan, door de stroom van het Leven zelf, want dat ben 'jij'..., Leven, Licht en Liefde...
www.bewustzijnscoaching.com
Facebook: Caroline Ootes, Ontwaken, Bewustzijnscoaching
LinkedIn: Caroline Ootes
