Een foto van Marianne Hertz, de vrouw waar het in de documentaire om draait.
Mijn vriendin en ik kijken naar een documentaire genaamd: A family affair.
Een aanrader. Echt kijken…
Hieronder: een samenvatting van de documentaire en een uitnodiging tot reflectie; een stukje dialoog uit de documentaire met enige reflectie van mijn kant en de link naar de documentaire.
Samenvatting:
Een family affair is een familieverhaal van de filmmaker Tom Fassaert, die op zijn dertigste verjaardag een uitnodiging ontvangt van zijn 95 jarige oma (Marianne Hertz) om haar te bezoeken in Zuid Afrika. Tom leeft in Nederland. Marianne heeft lang geleden gebroken met haar zoons, ze vertrok destijds naar Zuid-Afrika, de moederrol niet langer op zich nemend. Voor haar dood wil ze nog één keer terug naar Nederland om afscheid te nemen van haar familie. Kleinzoon Tom gaat in op haar uitnodiging. Hij heeft oma nooit ontmoet en kent haar alleen van de overwegend negatieve verhalen, die verteld zijn door zijn vader.
Marianne Hertz, de oma van Tom, werd in de jaren 50 in Zuid-Afrika een bekend model en opende enkele modezaken. De twee zonen, de vader van Tom die later psycholoog werd en zijn oom, die na het vertrek van zijn moeder enige tijd in een psychiatrische inrichting opgenomen werd, hielden hun leven lang last van het vertrek van hun moeder. Tom Fassaert (kleinzoon) besluit om op de uitnodiging van zijn oma in te gaan en neemt zijn camera mee.
Een uitnodiging tot reflectie tijdens het bekijken van de documentaire:
Terwijl je kijkt naar de documentaire, registreer wat er zoal door je heen gaat: wat merk je op? wat zie je? met welke ogen kijk je? welke oordelen komen langs? welke interpretaties komen voorbij? wat vind je ervan?
Kijk je vanuit een bril?
Kijk je door een bril van meningen en overtuigingen (ego)?
Met de blik van de criticus, die overal wat van vindt?
Beoordeel je de keuzes die gemaakt worden als goed of fout?
Zit er iets tussen jou en dat wat wordt getoond in de documentaire?
Tussen jou en de realiteit van deze familiegeschiedenis?
Of kijk je naar de realiteit zoals deze wordt getoond in de documentaire, zonder er iets van te vinden? Ben je ontvankelijk, open en in resonantie met wat zich afspeelt binnen deze familie? Kijk je vanuit het hart: zonder oordeel, vol compassie voor ieders beleving en voor de keuzes, die zijn gemaakt.
En wat als je opmerkt dat je kijkt vanuit oordelen en meningen?
Wat als je kijkt vanuit de mind, de criticus?
Wat als je ziet dat je bril behoorlijk beslagen is en je ontdekt dat je er van alles van vindt…, waardoor je de ander niet open kan zien, aanvoelen en horen…, omdat jouw ‘waarheid’ ertussen zit?
Wat als je oordeelloos, vanuit het hart zou willen kijken, maar je opmerkt dat dit niet het geval is?
Het enige wat je te doen staat is: Gewaarzijn. Zie wat er allemaal wordt getriggerd in jou, wat er wordt aangeraakt in jou, doe een stap achteruit (Gewaarzijn), zie de oordelen en meningen, dat is alles. En hecht geen waarde aan wat jij denkt dat de waarheid is, identificeer je niet met alle verhalen en analyses, die je mind erop los laat.
Geloof niet wat de mind je voorspiegelt aan opvattingen en overtuigingen, die allemaal voort komen uit conditionering en maatschappelijke coderingen (je hoort je kinderen niet achter te laten).
En veroordeel jezelf niet als er allerlei oordelen voorbij komen (ik mag geen oordelen hebben), want dan ben je wederom een gevangene van de criticus, de mind.
De oordelen hoeven niet weg, ze hoeven niet uitgewerkt of opgelost te worden…, dan ben je een leven lang bezig…, met de mind…, die steeds wel weer wat anders verzint waar aandacht aan geschonken dient te worden…, het volgende issue wat opgelost dient te worden (ps: overigens is er niets mis met de mind wanneer het betrekking heeft op praktische zaken of intelligentie, die nodig is voor wetenschappelijke doeleinden, het bouwen van bruggen e.d., over dat deel van de mind heb ik het niet).
Richt je aandacht op Gewaarzijn: wie of wat in ons neemt die oordelen waar? Richt daar je aandacht op. Niet op de oordelen zelf, maar op DAT wat de oordelen waarneemt. DAT is neutraal, DAT is compassie, DAT is: kijken vanuit het hart, bewustzijn.
Een fragment uit een dialoog tussen oma en kleinzoon met reflectie:
Een vrouw van 95 jaar, genaamd Marianne, die de rol van oma toebedeeld heeft gekregen, zegt tegen haar kleinzoon Tom:
‘Hoe zie jij mij eigenlijk? Ergens hebben wij dezelfde golflengte al is de leeftijd enorm verschillend. Jij bent 30 en ik ben drie keer zo oud, maar eigenlijk speelt die leeftijd geen grote rol. Dat is het vreemde. Ik hou van jou…, te veel. Ik mag het niet, het is verkeerd, maar het is een feit. Je ziet, ik ga me helemaal open maken voor jou en dat gebeurt niet veel. Ik kan het niet, maar bij jou kan ik het wel. Vreemd, ik had nooit verwacht dat ik zo verliefd zou zijn op jou. Het is achterlijk. Wat denk jij daar nou van?
Tom, de kleinzoon, geeft aan dat hij niet zo goed weet wat hij moet zeggen, dat hij haar als oma ziet en de familiegeschiedenis wil filmen.
Waarop Marianne zegt: ‘Luister, Tom, ik geloof het niet dat jij mij alleen maar als oma ziet…, ik geloof het niet. Ergens denk jij misschien ook was zij maar 25 of 26 jaar oud… Dan was het een passionate love affair, fantastic…, fantastic…, fantastic…
Tom: het gaat er bij u niet in dat ik u alleen maar als oma zie…
Nee, zegt Marianne, er is meer, er is meer… Tom blijft aangeven dat hij Marianne als zijn oma beschouwd ook al weet hij niet wat een oma is, omdat zij een groot deel van zijn leven uit beeld is geweest. Waarop Marianne zegt: ‘Ach jij met je oma, hou je mond over oma.’ Tom: ‘Waarom wilt u niet mijn oma zijn?’
Marianne: ‘Dat vind ik te officieel, te onromantisch, te werkelijk, te werkelijk.’
Reflectie: Als ik naar deze documentaire, deze vrouw kijk, luister en voel, dan smelt ik…, in tegenstelling tot meerdere recensies, die over de documentaire en over haar zijn geschreven.
Wat ik zie, hoor en voel is: Liefde.
Liefde voor Marianne die geen ‘oma’ wil zijn, geen rol wil spelen, maar een mens wil zijn. Liefde voor een vrouw, die met krulspelden op in de camera verschijnt.
Liefde voor een vrouw, die zich zonder enige gene, uitgebreid opmaakt voor de camara, terwijl zij aangeeft dat uiterlijk niet belangrijk is.
Liefde voor een vrouw die op 95-jarige leeftijd iedere dag haar gymnastiek oefeningen doet. Liefde voor een vrouw, die duidelijk haar grenzen aangeeft (daar wil ik niet over praten, dat is een ander onderwerp). Liefde voor een vrouw, die zich geleidelijk aan opent naar Tom (kleinzoon).
Eindelijk is er iemand binnen de familie/in haar leven, die werkelijk geïnteresseerd is in haar, in haar verhaal, haar geschiedenis, haar motieven. Haar kleinzoon, die ze niet als kleinzoon wil zien, maar als mens…, luistert naar haar, ziet haar, stelt zich open voor haar. En ook al is er zo nu en dan wrijving tussen hen: zij ontmoeten elkaar van hart tot hart, voorbij alle woorden. Marianne vertaalt dit als ‘verliefd’ zijn, als ‘ergens hebben wij dezelfde golflengte’, als ‘er is meer tussen ons, er is meer’, maar wat er eigenlijk plaats vindt, is dat haar hart open gaat, geleidelijk aan opent zij zich en toont zij haar liefde aan Tom.
Aan het einde van de documentaire, in de laatste fase van haar leven, wanneer ze in het ziekenhuis ligt, schuift Tom aan het bed, hij houdt haar hand vast en zegt: ‘Marianne (dus niet ‘oma’, hij benadert haar als mens), ik ben er, ik ben er. Ze glimlacht gelukzalig en aait wat over zijn hand. Tom vraagt hoe het met haar gaat. Waarop ze zegt: Met mij? Fantastisch… En wederom verschijnt er een gelukzalige glimlach op haar gezicht. Niet veel later overlijdt ze.
Tja, dat is pure liefde… Dat is wat ik zie, voel en hoor. Wat zie, voel en hoor jij?
Hieronder een alinea uit een recensie geschreven door de Volkskrant:
met welke ogen is dit geschreven?
‘Met die onthutsende ontboezeming, vastgelegd door de camera, komt Fassaert nog het dichtst bij de kern van Marianne’s persoonlijkheid. Ze is een onstuitbare flirt, een narcist die nooit moedergevoelens gekend lijkt te hebben en ook geen oma wenst te zijn. Wanneer ze later geëmotioneerd over haar eigen moeilijke jeugd vertelt, is het moeilijk haar te geloven; wie weet dikt ze haar verhaal wel aan om indruk te maken, zoals haar hele optreden erop gericht is anderen voor zich te winnen.’
Tot slot een citaat van Marianne en een citaat van Tom:
Marianne: ‘Wanneer is iets waar? Waarheid is persoonlijk. Er bestaat geen echte waarheid. Waarheid: forget it…, die vindt je nooit!’
Citaat van Tom: ‘Ik was gefascineerd door het feit dat mijn vader telkens opnieuw een band met haar probeerde op te bouwen. Hoe bij zeventigjarigen, zoals mijn vader en zijn broer, het verlangen naar een moeder, dat is ontstaan in hun kindertijd, een rol blijft spelen.’
Ja, waarheid bestaat niet…, niet op het relatieve vlak.
Iedereen heeft zo zijn/haar eigen kijk en beleving en houdt vast aan herinneringen, aan een verhaal uit het verleden waardoor we de ander niet open tegemoet kunnen treden, omdat al onze projecties, alle oordelen die we op de ander plakken, gebaseerd op pijnlijke herinneringen, ertussen zitten.
Zo gaat dat…, zolang je niet ontwaakt bent. Iedereen leeft in haar/zijn virtuele werkelijkheid, wat leidt tot conflicten en lijden als je meent dat jouw kijk, jouw verhaal de juiste is: wat ik zie is waar, wat de ander ziet is niet waar, ik heb gelijk, jij ziet het verkeerd.
Ja, Marianne heeft dit goed begrepen: waarheid op het relatieve vlak bestaat niet. Maar wat gaat voorbij ieders beleving, ieders waarheid, voorbij alle inkleuringen, voorbij alle oordelen (positief of negatief) en (belastende) herinneringen?
Richt daar je aandacht op, wie of wat neemt die persoonlijke waarheid waar?
Bewustzijn… en als je thuis bent in gewaarzijn, dan ontvouwt zich de realiteit zoals die is, dan kan je de ander horen, voelen en zien zoals die is, dan zit er niets meer tussen jou en de realiteit, dan ontvouwt zich werkelijke liefde.
De link naar de documantaire ‘A family Affair’:
https://www.npostart.nl/2doc/16-11-2016/KN_1686075
www.bewustzijnscoaching.com
www.thehealingcircle.one
LinkedIn: Caroline Ootes
Facebookpagina: Caroline Ootes, Ontwaken, Bewustzijnscoaching
Wat is de zin van het leven? Tijdens een bijeenkomst waar ik als vrijwilliger ondersteuning bied, luister ik naar een toespraak over de zin van het leven. Waarom overkomt mij dit? Waarom moet ik dit meemaken? Het zijn vragen, aldus de trainer, die we onszelf stellen wanneer alles wat zeker lijkt, onzeker blijkt te zijn. Wat je lief is, wordt je afgenomen en de vanzelfsprekendheid van de wereld zoals je die kende, valt weg. Ziekte, oorlog, een dierbare die overlijdt, faillissement, een relatie die stuk gaat… Het kunnen allemaal momenten zijn dat je jezelf afvraagt: ‘Waartoe? Waarom?’ Op de terugweg, in de auto, mijmer ik nog wat na over de bijeenkomst en realiseer ik mij dat ik dit soort vragen (waartoe? waarom?) niet heb gesteld na het overlijden van onze dochter (juli 2016). Ze zijn niet in mij opgekomen… En als ik de vragen nu door mij heen laat gaan (waartoe? waarom?), dan is mijn antwoord: ik weet het niet, ik weet het echt niet, de gebeurtenis vindt plaats, dat is het enige wat ik kan zeggen. Ze is dood, dat is alles wat ik weet, ze is er niet meer, niet meer in aardse vorm. En waarom overkomt het mij/ons? Een wedervraag: Waarom overkomt het mij/ons niet? Iedereen wordt op enig moment geconfronteerd met de dood, met crisis, met verlies. Er is geen verklaring, geen waarom of waartoe. Wat er wel is, is de ervaring zelf: de dood van een dierbare. Ik kan aangeven wat de uitwerking van deze gebeurtenis is, bezien vanuit het perspectief dat iedere uitdaging of crisis een kans is tot innerlijke groei, maar de zin achter de gebeurtenis zelf, wordt daar niet mee beantwoordt. Wel kan ik een verklaring bedenken (naast de medische verklaring), maar dat zegt niets over de waarheid zelf (het waarom van haar dood), want die weet ik niet. En ik heb er vrede mee, dat ik het niet weet, dat ik in het ongewisse verkeer rond het mysterie van haar dood (het mysterie van het leven zelf). En hoe zit het met jou? Heb jij er vrede mee dat je in het ongewisse leeft met betrekking tot jouw leven? Dat je wel van alles kan uitstippelen of bedenken over de zin die jij aan je leven wilt geven, maar dat dat geen enkele garantie geeft over de uitkomst. In tegendeel, het Leven pakt veelal anders uit dan wat jij voor jezelf had/hebt bedacht, toch? En hoe makkelijk of moeilijk is het voor jou om in het ongewisse te leven met betrekking tot gebeurtenissen, die jij als crisis ervaart? Je partner geeft aan dat die wil scheiden…, je bedrijf is bijna bankroet…, je kind wordt gepest op school…, je hoort dat je ongeneeslijk ziek bent…, het land waarin je woont geraakt in oorlog etc. Je weet niet hoe de dag van morgen eruit ziet…, de vanzelfsprekendheid der dingen valt weg, totale onzekerheid. Hoe is dat voor jou? Kan je daarmee zijn? Deep down, omdat we uitgaan van een afgescheiden zelf, een ‘ikje’ die los staat van het Leven zelf, voelen we een diepe angst, een diepe onzekerheid om op het Leven zelf te vertrouwen. Als we niet in het ongewisse kunnen leven (wat totale overgave vraagt), dan is er altijd nog de mind, die ons bij kan staan bij het formuleren van een zin, doel, verklaring en overtuiging. Overtuigingen zoals: De loop der dingen ligt vast, ik heb geen invloed, het is gewoon het lot, soms heb je geluk en soms pech. Of: Mijn leven ligt in de handen van God, ik stel mij ten dienste van mijn geloof en vecht daarvoor. Of: Ik heb invloed, ik sta aan het roer, ik geef richting, alles is mogelijk als je je inzet geeft. Of: Als het leven geen zin heeft, waarom zou ik me dan druk maken: pluk de dag, geen zorgen over de dag van morgen, geniet. Of: Het leven heeft zin, het is belangrijk om goed te doen, je bent hier om te geven en om de wereld een beetje beter achter te laten. Of: vul maar in…, wat is jouw levensbeschouwing, welke zin geef jij aan je bestaan? En alles wat we bedenken over de zin van het leven, is niet wat het Leven zelf is, dat niet te bedenken valt. Zo dienen we regelmatig onze overtuigingen bij te stellen, omdat dat wat vandaag werd geloofd, morgen weer anders kan zijn. Waar overigens niets mee mis is, ware het niet dat het loslaten van een overtuiging (omdat we die voor ‘waar’ aannemen: wat ik geloof is juist) nogal pijnlijk kan zijn. Bijvoorbeeld de overtuiging dat je mensen moet doden voor je godsdienst. Laat die maar eens los als je er midden in zit en er heilig van overtuigd bent dat je goed doet. Of de overtuiging dat jij van je leven kunt maken wat je wilt en je maakt een zwaar auto ongeluk mee waardoor alles wat je bedacht had onderuit wordt gehaald. En dan heb ik het nog niet gehad over het gapende gat wat er is tussen een overtuiging en de realiteit zelf: we leven veelal niet wat we bedacht hebben. Denk maar aan de vele voornemens/doelen, die we niet waar maken. Wat zegt dat dan over dat ‘ik’, die in control is en aan het roer staat? Of is dat ‘ik’ ook maar een bedenksel? En er valt nog een punt te maken: al die aandacht over de zin van het leven, al die verklaringen die we geven aan gebeurtenissen, al die doelen die we onszelf stellen…, houden ons gevangen in de mind in plaats van het Leven te ervaren, in het hier en nu, in dit moment waarin alles zich precies ontvouwt zoals het zich ontvouwt. Overtuigingen, doelen en verklaringen… versus… het Leven zelf. En het Leven zelf, wat wij in essentie zijn, laat zich niet in een mal persen. Het Leven zelf stroomt, is aan verandering onderhevig, is onzeker, kent geen ankers, geen toekomst en verleden dan het moment zelf, geen houvast in de vorm van antwoorden. Ik vraag me af van waaruit we, als mensheid, de behoefte voelen om onszelf deze zingevingsvragen (waartoe/waarom) te stellen? Van waaruit volstaat de ervaring van het leven zelf niet en willen we filosoferen over de zin van het leven of de zin van een bepaalde gebeurtenis? Enig idee? Sta hier even bij stil voordat je verder leest… Biedt het troost om een verklaring te geven aan een gebeurtenis? Geeft het geruststelling te weten waarvoor je leeft en wat het doel is van je bestaan? Biedt het houvast, zekerheid te weten dat er een god is of dat er geen leven is na de dood? Of beschermen we onszelf tegen het voelen van pijn (bijvoorbeeld het verdriet/gemis van een dierbare), door ons bezig te houden met het waarom en waartoe (de verklaringen)? Het antwoord zou zomaar eens bevestigend kunnen zijn: ja, die antwoorden bieden houvast en bescherming, dat klopt. We willen toch allemaal houvast en zekerheid? Weten wat de dag van morgen brengt? We willen ons beschermd en veilig voelen…, toch? Ook als die bescherming maar een heel dun, een breekbaar laagje vernis dat ieder moment kan barsten? Je partner gaat er vandoor, er breekt een oorlog uit, je wordt ziek, ontslagen, er gaat iemand dood etc. Uiteindelijk…wat we deep down ook eigenlijk best wel weten…kunnen we ons nergens aan vast houden…, we weten echt niet wat de volgende minuut brengt, maar dat gegeven, dat we ergens wel weten dat er niets is waar we ons aan vast kunnen klampen…, dat gegeven… willen we niet tot ons door laten dringen…, dat is te eng…, geen bodem onder onze voeten…, geen ankers…, onzekerheid troef…, overgeleverd aan het bestaan… Oftewel: overgeleverd aan het Leven zelf. Ja, zo voelt dat voor het ‘ik’. Overgeleverd aan het bestaan…, maar als dat ‘ik’ deel is van het Leven zelf, als er geen scheiding is tussen jou en het bestaan, omdat jij en het bestaan één zijn, is er dan nog wel sprake van ‘overgeleverd zijn’? Van waaruit voelen we de behoefte om ons te beschermen en in te dekken door schijnzekerheden en houvasten? Welke overtuiging zit daar weer onder? Is de wereld geen veilige plaats en het Leven ons niet goed gezind (overtuiging)? Kijken we vanuit angst voor armoede en tekort naar het Leven? Wat als we diep tot ons door laten dringen dat het leven onzeker en kwetsbaar is? Wat roept dat op? Wat willen we niet voelen? En ook niet weten? Zonder zin, zonder doelen om voor te leven… Zonder betekenis… Zonder godsdiensten, die houvast en zekerheid bieden… Zonder toekomst, omdat je echt niet weet wat het leven brengt Zonder verleden, zonder verklaringen, zonder waarom, zonder verhaal Het leven IS. Is er dan geen enkele zekerheid? Jawel, de enige zekerheid die er is…, is… dat we allemaal dood gaan…, op een dag…, welke dag en welk uur is niet bekend… En het Leven zelf is uiteindelijk niets anders dan een voorbereiding op de dood: het ongewisse. De dood is: de grote onbekende. Evenals het Leven, dat ook onzeker en ongewis is (ook al menen we dat we het leven in de hand hebben). Durven we ons over te geven aan de grote onbekende: de Dood en het Leven zelf? Durven we te leven vanuit het niet-weten, vanuit vertrouwen en overgave? Overgave aan de loop der dingen, omdat wij deel zijn van het geheel, omdat wij één zijn met het Leven zelf? Het leven (de geboorte) en de dood voltrekken zich aan ons, ook al houden we graag vast aan de overtuiging dat wij het Leven leven, dat wij als regisseur het leven uitzetten en de koers bepalen. Maar is dat zo? Hebben wij het Leven in de hand? Is er wel een ‘ik’ die een koers uitzet? Of is de richting, de koers van het Leven én het Leven zelf…, één? En daarmee ongewis en onzeker? Oké, maar wat is dan de zin van het bestaan? Het Leven zelf is de zin van het bestaan. En omdat het leven geen doelen en bestemming kent dan het ervaren zelf, is het zo mooi. Hindoes noemen het leven Lila, wat ‘spel’ betekent, het leven is een spel. Wanneer er geen doel is, geen zin, geen bestemming…, wanneer er niets bereikt hoeft te worden…, wanneer we nergens naar toe bewegen, wanneer er geen streven is, dan is er niets te doen…, helemaal niets… Ontspan, zink steeds dieper in het bestaan, in het moment zelf, leef het Leven totaal, ervaar het Leven in zijn volheid…, zoals het zich ontvouwt…, daaruit volgt de zin (betekenis) vanzelf, dan volgt overgave aan het bestaan en vallen barrières en angsten weg. Dat is wat ik steeds meer ervaar…, overgave aan het bestaan… Overgave aan de stroom van het Leven… En dan neemt het Leven het steeds meer over. Dan smelt de weerstand en het verzet. Dan ontvouwt het Leven zich zonder verhaal, verwachting of verlangen. Dan valt elke zin of niet-zin rond de vraag of het Leven zin heeft gewoon weg. In resonantie met het bestaan, in de ervaring zelf, ontvouwen zich de betekenissen van de gebeurtenissen als vanzelf. Je leeft…, dat is alles. En het volgende moment ken je niet. Je bent. Punt. En af en toe een filosofisch onder onsje…, heerlijk toch? Dat is ook het Leven. Life is a purposeless play, drop the future completly, only this moment exist, only this life is all. Live from moment to moment. Osho Toetje: Na deze materie even wat ontspanning: een geweldige videoclip, fascinerend, echt kijken, vooral de eerste 3 minuten, de zin van het leven, een jongen van 9 jaar legt het haarfijn uit. Let op: link geopend, scrol naar beneden naar you tube symbool. https://www.nrc.nl/nieuws/2013/03/29/kijken-de-zin-van-het-leven-deze-jongen-van-9-legt-het-haarfijn-uit-a1436009 www.bewustzijnscoaching.com Facebook: Caroline Ootes, Ontwaken, Bewustzijnscoaching Linked-in: Caroline Ootes
